Rohatyn

Jedno z miasteczek leżące na szlaku ze Lwowa do Buczacza. Podobno istniało od niepamiętnych czasów. Najstarszy dokument mówiący o istnieniu osady pochodzi z 1390 r. który wymienia nazwę Rohatyn. Współistniała ona jednak z inną – Filipowice. Ostatecznie prawdopodobnie w 1414 r. osada została przekształcona w miasto o nazwie Rohatyn. Dowiedzieć się tego można z „Akt Grodzkich i Ziemskich” we lwowskim archiwum. Tam też zapisano, iż w 1415 r. król Władysław Jagiełło nadał miastu prawo lokacyjne magdeburskie. Czemu Filipowice zmieniły się w Rohatyn? Można jedynie domniemywać, iż zgodnie z ówczesnymi zwyczajami, jeśli ziemie posiadały Pana, to albo brały swą nazwę od Rodziny właścicieli lub herbu lub siedziby. W przypadku Rohatyna nieopodal znajdował się drewniany zamek o takiej nazwie będący siedzibą pierwszego poświadczonego w dokumentach dziedzica – Wołczka.

Rozwój Rohatyna zaczyna się za panowania Zygmunta Starego. W 1535 r. potwierdził on przywileje miejskie i nadał herb przedstawiający początkowo róg jelenia z siedmioma kolcami na niebieskim polu i żółtą literą B. Litera ta oznaczała Królową Bonę – żonę Króla, której władca zapisał Rohatyn w dożywotnie władanie. Po długich latach literę B zamieniono na R. W 1539 r. w wyniku zniszczenia osady, Król Zygmunt Stary odnowił przywileje i zezwolił na wzniesienie fortyfikacji oraz postawienie szeregu ważnych budowli murowanych, jak cytadela, ratusz z wieżą i sukiennicami. Wytyczono także rynek i umieszczono na jego środku ratusz.

Miasteczko w wiekach XV, XVI i XVII przeżywało regularne najazdy Tatarów oraz kozaków (również tych spod sztandarów Chmielnickiego).
Miasto aż do rozbiorów przechodziło z rąk do rąk kolejnych właścicieli. Potem znalazło się pod panowaniem Austrii. W XIX w. Rohatyn otrzymał połączenie kolejowe z Haliczem i Tarnopolem, wybudowano też wodociąg oraz szkołę podstawową. W latach międzywojennych Rohatyn  należał do Polski i był położony w województwie stanisławowskim.

Dziś Rohatyn jest nieco sennym miasteczkiem z zachowanymi zabytkami. Do Rohatynia można przyjechać z dwóch powodów.
Około roku 1500 w Rohatyniu urodziła się Aleksandra Lisowska. Była córką miejscowego proboszcza prawosławnego. Ok. 1509 r. miasteczko przeżyło jeden z kolejnych najazdów tatarskich. Wówczas Aleksandra została porwana. Cała jej rodzina została zabita. Dziewczyna została przewieziona na Krym i następne lata spędziła jako niewolnica w Kaffie. Wg innej wersji Aleksandra jako dorosła dziewczyna została porwana podczas mszy w cerkwi odprawianej przez jej ojca. Potem zaś została bezpośrednio sprzedana na Krymie wysłannikom sułtana Sulejmana Prawodawcy, który dopiero co objął tron. Tak trafiła do osmańskiego haremu. Dosyć szybko przedstawioną ją Sułtanowi, który od pierwszego spojrzenia zakochał się w niej, naturalnie z wzajemnością. Nadał jej imię Hurrem. Dziewczyna wykorzystała niewątpliwy dar od losu. Stała się jedną z najpotężniejszych kobiet ówczesnej doby. Zręcznie wykorzystywała intrygi pałacowe, aby zdobyć niepodzielną władzę w haremie. Najpierw zmarginalizowała znaczenie pierwszej żony Sulejmana – Mahidevran. Następnie dążyła również wszelkimi sposobami, aby zapewnić sukcesję na tronie jednemu ze swoich synów (Hurrem urodziła Sulejmanowi 6 dzieci, z czego 5 dożyło dorosłego wieku), co kończyło się często krwawo (Sułtan Sulejman dał wiarę pogłoskom, iż jego najstarszy syn Mustafa ze związku z Mahidevran chciał zbrojnie przejąć władzę. Został więc stracony. Tak jak stracony został najbliższy przyjaciel Sułtana – Wielki Wezyr Ibrahim Pargali, przeciwnik Hurrem). Z czasem też angażowała się w polityczne projekty swojego męża. Do dziś zachowała się korespondencja między nią a Królem Polski Zygmuntem II Augustem z lat 50-tych XVI w. Warto też podkreślić, iż Hurrem jako jedyna (i w dodatku niewolnica!!! chociaż tu krążą legendy, iż została wyzwolona przez Sulejmana) została oficjalnie uznana jako żona Sułtana. Nigdy wcześniej ani później żadna kobieta nie dostąpiła tego zaszczytu. Hurrem, na Zachodzie zwana Roksolaną utworzyła też tytuł Haseki Sultan oznaczający „Matkę następcy tronu”. Tytuł ten został zniesiony na początku XVIII w. Aleksandra vel Hurrem zmarła w Stambule w 1558 r. Jej drugi syn Selim ostatecznie został następnym sułtanem – Selimem II.

Na rynku w Rohatyniu stoi dziś pomnik Roksolany postawiony w 1999 r. Mieszkańcy doceniają to, iż jedna z najbardziej wpływowych kobiet XVI wieku pochodziła właśnie z ich miasteczka.

Pomnik stoi naprzeciwko rzymskokatolickiego Kościoła Farnego p.w. św. Mikołaja z XV w. Wybudowany został w mieszance stylów gotyckim i renesansowym. W czasach ZSRR umieszczono w nim muzeum ateizmu. Kościół jest pewną dominantą w centrum miasta, jednak nie wyróżnia się niczym szczególnym.

Warto za to odwiedzić drewnianą cerkiew św. Ducha. Jest to zabytek wpisany w 2013 r. na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO. Jest to jedna z najstarszych cerkwi na tzw. Rusi Czerwonej. Jedne źródła podają, że została zbudowana w 1546 r., inne, że w 1598 r. Położona jest w malowniczym otoczeniu starego cmentarza, na którym zachowały się kamienne nagrobki. Najstarsza część cerkwi jest trójdzielna. Składa się z nawy na planie kwadratu, nad którą wznosi się czworoboczne zwieńczenie z łamanym dachem namiotowym i ażurową wieżyczką na ośmiobocznym bębnie, oraz pięciobocznego babińca i takiegoż prezbiterium. Całość pokrywa wysoki dach z szerokim okapem. W XVIII wieku z przodu dobudowana została dwukondygnacyjna dzwonnica na planie kwadratu, z dwoma szerokimi okapami, również zwieńczoną spiczastym dachem namiotowym. Budynek kryty jest gontem. Wejście do świątyni wieńczy przepiękny portal o gotyckim wykroju. Największą atrakcją dla zwiedzających jest bogato rzeźbiony ikonostas wykonany w latach 1648-1650 przez lwowskich mistrzów na zlecenie miejscowego bractwa cerkiewnego. Jest jednym z najcenniejszych zachowanych obiektów tego typu w byłej Galicji Wschodniej. Na szczególną uwagę zasługuje mistrzowsko wykonana ikona św. Michała Archanioła z wrót diakońskich, ale przede wszystkim misternie rzeźbione ażurowe carskie wrota. Wysokie walory artystyczne prezentują częściowo zachowane polichromie ścienne.

Wstęp do cerkwi jest płatny: 10 UAH/os.

Jak dojechać?

Samochodem:

1. Z północy. Droga H09 T 14-17 w mieście nazywa się Bulwar Galicki. Prowadzi prosto do rynku, gdzie po lewej stronie widać będzie kościół św. Mikołaja, po prawej pomnik w skwerze. Na rynku można zaparkować.
2. Z Brzeżan lub z Tarnopola. Droga M12. Obecnie na terenie Rohatyna jest w przebudowie. Najlepiej dojechać do miasta i na skrzyżowaniu z H09 skręcić w lewo. Po 2 minutach jazdy jesteśmy na rynku.

Autobusem:

1. Ze Lwowa w g. 6.10 – 19.25 co ok. 20 minut odchodzą autobusy w kierunku Rohatynia. Czas jazdy: 2 – 2,5h. Cena: 35 – 42 UAH/os.
2. Z Tarnopola w g. 6.20 – 17.25 co ok. 60 minut odchodzą autobusy w kierunku Rohatynia. Czas jazdy: 2,5h. Cena: 37 – 41 UAH/os.